Ý nghĩa:Tục cúng đầy tháng là một trong nhiều nghi lễ, tập tục gắn liền với cuộc đời của mỗi con người và nó còn là nét đẹp của dân tộc Việt.
Cúng đầy tháng là nghi lễ thông báo sự có mặt của một thành viên mới trong gia đình, có nghĩa là có một thế hệ mới bắt đầu.
Đây là một trong những tín ngưỡng dân gian mang dấu ấn của tín ngưỡng thờ Mẫu, hi vọng con người ta phải nhớ về cội nguồn. Ngoài ra nó còn biểu hiện những mong ước tốt đẹp của thế hệ trước đối với thế hệ kế tiếp.
Theo truyền thuyết, đứa trẻ được sinh ra là do các vị Đại Tiên (Bà Chúa Đầu thai) hay còn gọi là 12 Bà Mụ nặn ra. Mỗi Mụ Bà sẽ có trách nhiệm nặn ra một bộ phận cho đứa trẻ như mắt, mũi, tay, chân, tóc,… xấu hay đẹp cũng là do tay các Bà Mụ nặn ra.
Lễ đầy tháng cho bé trai, bé gái, ngoài việc chuẩn bị món ăn, thức uống dùng để chiêu đãi khách, gia chủ còn phải chuẩn bị mâm lễ vật cúng kính 12 Bà Mụ và một mâm cúng kính 3 Đức Ông. Lưu ý việc chuẩn bị đồ cúng cẩn thận, đầy đủ cho 15 vị này để đứa trẻ sinh ra được ban phước lành, may mắn.
Trong ngày cúng Mụ, sau khi thực hiện nghi lễ thắp hương cúng Mụ, người trong nhà còn thực hiện nghi thức khai hoa, nghi thức đặt tên (việc này tùy thuộc vào từng gia đình). Trong nghi lễ khai hoa mọi người đặt trẻ ở trên bàn giữa, người lớn trong họ sẽ thắp hương và bắt đầu mở lời xin phép khai hoa. Sau đó, người chủ lễ sẽ bồng đứa trẻ trên tay, đồng thời cầm một cành hoa quơ qua quơ lại miệng bé và đọc những lời cầu chúc mang ý nghĩa tốt đẹp:
“Mở miệng ra cho có bông, có hoa,
Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ,
Mở miệng ra cho có bạc, có tiền,
Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến…”
Sửa lễ thắp hương:
Theo truyền thuyết có 12 Bà Mụ và 3 Đức Ông vì thế cần chuẩn bị đồ cúng như sau:
12 chén chè để cúng 12 Bà Mụ: Mụ bà Trần Tứ Nương, Mụ bà Vạn Tứ Nương, Mụ bà Lâm Cửu Nương, Mụ bà Lưu Thất Nương, Mụ bà Lâm Nhất Nương, Mụ bà Lý Đại Nương, Mụ bà Hứa Đại Nương, Mụ bà Cao Tứ Nương, Mụ bà Tăng Ngũ Nương, Mụ bà Mã Ngũ Nương, Mụ bà Trúc Ngũ Nương, Mụ bà Nguyễn Tam Nương.
3 bát chè, 3 bát cháo, 3 đĩa xôi, 3 con vịt được luộc chín buộc chéo cánh… để cúng 3 Đức Ông. 3 Đức ông là: Thánh sư, Tổ sư và Tiên sư có chức năng truyền dạy nghề nghiệp.
Mỗi vùng mỗi miền sẽ có thêm những đồ cúng Mụ cúng Đức Ông khác nhau. Vì thế cuốn sách này đề cập thêm đồ cúng mụ của khu vực phía Bắc:
Chim (Gái 9 con, Trai 7 con)
Cua (Gái 9 con, Trai 7 con)
Ốc (Gái 9 con, Trai 7 con)
13 nắm cơm nhỏ bằng gạo tẻ
13 miếng bánh đúc nhỏ hoặc bánh rán
13 miếng trứng hoặc 13 quả trứng chim cút
13 bông hoa
1 cái bánh kẹo nhỏ
13 miếng trầu têm cánh phượng
13 bộ quần áo (1 bộ to dành cho bà chúa Bào thai, 12 bộ nhỏ cho bà Mụ)
1 nén hương
13 tờ tiền thật
1 bát nước to
: Mâm lễ để cạnh giường ngủ của bé, mẹ bế con ngồi góc giường, lễ xong thì phóng sinh cho chim bay đi, thả cua, ốc ra hồ hoặc sông. Lấy một ít đồ ăn đấm mồm cho bé làm phép cho hay ăn chóng lớn, mẹ bé cũng ăn, đồ lộc phân phát cho mọi người và trẻ em cùng ăn.
Bày lễ :
Bày lễ cúng Mụ mang tính chất thành kính, văn hóa và nghệ thuật, thường bàn lễ cúng Mụ được bày (trình bày) một cách hài hòa, cân đối.
+ Tất cả các lễ vật dâng Bà Mụ chúa để ở phần chính giữa phía trên của hương án.
+ Lễ vật dâng 12 Bà Mụ chia thành 12 phần giống nhau
+ Mâm lễ mặn cùng hương, hoa nước để trên cùng
+ Mâm tôm, cua, ốc để phía dưới
Sau khi bày lễ xong, bố hoặc mẹ cháu bé thắp 3 nén hương, rồi bế cháu bé ra trước án khấn.
Văn khấn cúng Mụ
Con kính lạy Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa.
Con kính lạy Đệ nhị Thiên đế đại tiên chúa.
Con kính lạy Đệ tam Thiên Mụ đại tiên chúa.
Con kính lạy Thập nhị bộ Tiên nương
Con kính lạy Tam thập lục cung chư vị Tiên nương
Hôm nay là ngày ….. tháng ….. năm ….. Vợ chồng con là …………………………. Sinh được con (trai, gái) đặt tên là ……….. Chúng con ngụ tại :…………………………………………… Nay nhân ngày đầy tháng (đẫy cữ, đầy năm) chúng con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bày lên trước án, trước bàn tọa chư vị Tôn thân kính cẩn tâu trình: Nhờ ơn thập phương chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấng Thần linh, Thổ Công, Long Mạch, Thổ Địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, cho con sinh ra cháu tên là …………. sinh ngày …. được mẹ tròn con vuông. Cúi xin chư vị Tiên Bà, chư vị Tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngoan, ngủ yên, hay ăn chóng lớn, vô bệnh vô tật, vô tai, vô ương vô hạn, vô ách. Phù hộ cho cháu bé được tươi đẹp, thông minh, sáng láng, thân mệnh bình yên, cường tráng (nếu là bé trai), kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quý. Toàn gia chúng con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết hưởng vinh quang thịnh vượng. Xin thành tâm kính lễ, cúi xin được chứng giám lòng thành. Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)