Trong văn hóa cổ truyền người Việt, lễ cúng ông bà vào ngày Tết là một trong những nghi thức cực kỳ quan trọng. Bởi Tết vừa là ngày sum họp gia đình, vừa là ngày con cháu tưởng nhớ và hướng về ông bà, tổ tiên. Vì thế, vào buổi chiều cuối năm, con cái cái làm lễ cúng rước ông bà về sum vầy, đến ngày mùng 3 làm lễ cúng tiễn đưa ông bà.
Lễ cúng ông bà ngày 30 Tết
Nghi thức này được gọi là lễ cúng rước ông bà về ăn Tết cùng con cháu. Ở mỗi một vùng miền, mỗi một gia đình sẽ có những biến tấu khác nhau, tùy văn hóa tập tục, quan niệm phong thủy và tùy vào điều kiện gia đình đó. Tuy nhiên, về cơ bản vẫn giống lễ vật và văn khấn rước ông bà vẫn giống nhau.
Cúng mời ông bà về ăn Tết diễn ra ở đâu?
Để cúng rước ông bà tổ tiên về ăn Tết năm 2021, con cháu có thể thực hiện cúng ông bà bằng hai cách. Vào chiều 30 Tết, khoảng 2 – 4h, có thể trực tiếp ra phần mộ gia tiền để sửa sang, dọn dẹp sạch sẽ phần mộ. Tiếp đến thắp hương cúng vái mời tổ tiên, nếu có nhiều phần mộ, thì mỗi phần mộ thắp 3 nén hương, 5 nén hương hoặc 7 nén hương. Lưu ý không nên thắp 1 nén hương cho mộ gia tiên. Tuy nhiên, nhiều gia đình ở xa hoặc vì lý do gì đó không thể trực tiếp ra thăm mộ để cúng mời ông bà về ăn Tết thì có thể làm mâm cơm dâng cúng vào trưa hoặc chiều ngày 30 Tết.
Mâm lễ cúng ông bà ngày 30 Tết
Tại Việt Nam, mỗi vùng miền có thể có những bài cúng ông bà hoặc phong tục khác nhau trong việc chuẩn bị mâm lễ ngày 30 Tết. Tuy nhiên, đa phần mỗi gia đình sau khi dọn dẹp, sửa sang nhà cửa, cần chuẩn bị những đồ, bài cúng đón gia tiên gồm những thứ thiết yếu như sau: bó hoa cúc vàng, mâm ngũ quả (mỗi loại quả có thể thay đổi tùy từng vùng), giấy vàng mã, hương cây và hương vòng, nến hoặc đèn, trầu cau, trà, rượu, nước ngọt, bánh chưng. Cỗ cúng có thể là cỗ mặn hoặc cỗ chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết được bày biện trang nghiêm. Nếu gia đình cúng cỗ mặn thì bắt buộc phải có gà trống luộc và xôi đồ.
Bài văn khấn cúng ông bà ngày 30 Tết
Bài văn khấn cúng rước ông bà về ăn Tết như sau: Hôm nay, ngày… tháng… năm… Tại… Tín chủ con là… cùng với toàn gia kính bái. Hôm nay nhân ngày… Toàn gia kính cẩn sắm một lễ gồm… gọi là lễ mọn lòng thành, kính dâng lên ông bà. Đông trù Tư mệnh Táo phủ thần, bản gia tiên sư, bản viên thổ công, liệt vị tôn thần. Trước linh vị của… (liệt kê vị tổ tiên cao nhất) và các vị tổ thúc, tổ bá, tổ cô cùng các vong linh phụ thờ tổ tiên. Kính cẩn thưa rằng: Năm cũ sắp qua, ngày Tết đến gần, chuẩn bị mừng xuân. Kính cáo các vị: Thổ, địa, chư vị linh thần. Kính mời vong linh tổ tiên về với đình cho con cháu phụng sự. Cẩn cáo!
Văn khấn rước ông bài tổ tiên về ăn Tết
Bên cạnh bài khấn thì văn khấn trong lễ cúng rước ông bà ngày 30 Tết cũng vô cùng quan trọng. Để rước ông bà, con cháu cần đốt nhang 2 bên cổng và 2 bên cửa. Khi rước về đèn dầu phải được đốt cháy suốt cho đến khi đưa thì tắt. Ngoài ra, cần đốt áo quần, vàng bạn khi rước để ông bài có xài Tết. Tiếp đến là đọc văn khấn cúng ông bà như bên dưới:
Nam mô A di đà Phật (khấn 3 lần, khấn nhỏ) Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát (khấn 3 lần, khấn nhỏ)
Hôm nay, vào ngày tháng năm. Số nhà, đường phố… Con cháu họ… (đọc tên họ) tâm thành lễ bạc để cúng ông bà. Tối 30 Tết bước qua mồng 1 Tết, đêm giao thừa con chẳng có gì, trước thời cúng Phật trong nhà, sau thì cúng chư vị thần linh nơi này. Kính cáo tôn thần cho vong linh tổ tiên, con cháu họ… ở xa gần, chết nơi hoang lạnh, không nhà không cửa, mả mồ không an, 30 Tết con rước tổ tiên dòng họ… về nơi dương thế vui xuân trên cõi trần. Tổ tiên nhà họ… lớn nhỏ xa gần, ông bà tổ tiên xin mời về đây, vui xuân đón tết ở chốn trần gian, đói khát hôm nay cúng cấp, lớn nhỏ đầy đủ con xin kính cáo. A Di đà Phật.
Lễ cúng ông bà ngày mùng 3
Nghi lễ này được gọi là lễ cúng đưa ông bà hoặc lễ hóa vàng, diễn ra vào ngày mùng 3. Sau khi rước ông bà tổ tiên về sum họp thì đây là lúc để tiên đưa họ về với âm cảnh. Lễ cúng này cũng vô cùng quan trọng nhằm thể hiện sự thành khẩn, kính trọng của con cháu đối với ông bà, đồng thời cầu mong một năm bình yên, làm ăn phát tài phát lộc.
Ý nghĩa lễ hóa vàng ngày mùng 3
Lễ cúng ông bà ngày Tết còn gọi là lễ hóa vàng, nghĩa là hóa quần áo, hương vang, vàng mã tiễn ông bà tổ tiên về nơi âm cảnh sau 3 ngày sum họp gia đình. Ở một vài nơi khác, còn có tên gọi là ngày “tạ âm cảnh” hoặc gọi “ngày hóa vàng”. Lễ cúng, bài cúng hóa vàng hết Tết có ý nghĩa quan trọng, bởi nó thể hiện tấm lòng thành kính của người sống và cầu mong được tổ tiên, ông bà cùng các chư vị phù hộ cho một năm mới vạn sự tốt lành.
Lễ vật và mâm cúng đưa ông bà ngày Tết
Lễ cúng đưa ông bà không thể thiếu những lễ vật và mâm cúng. Mặc dù mỗi nơi có những tập tục khác nhau, lễ cúng cũng đôi chút khác nhau, nhưng đa phần phải có đèn nến, hương hoa, vàng mã. Đây là những thứ được chuẩn bị từ trước Tết, chỉ có mâm cỗ cúng ông bài là phải chuẩn bị mới. Mâm cỗ cúng gồm những món mặn chủ yếu như: gà luộc, thịt đông, giò, canh, rau xào… Ngoài ra, mỗi gia đình trước khi cúng cần chuẩn bị một bát gạo, bát muối sau đó dùng để rải từ nhà ra ngõ. Khi đốt hóa vàng cần hóa vàng bên bàn thờ thổ công trước, sau đó mới đến bàn thờ gia tiên.
Văn khấn cúng đưa ông bà ngày Tết
Bài văn khấn cúng ông bà vào ngày mùng 3 Tết này dùng để khấn trong lúc đốt vàng mã, làm lễ hóa vàng. Nội dung của văn khấn như sau:
Nam mô A di đà Phật (khấn 3 lần, khấn nhỏ).
Chúng con kính lạy chín phương trời, kính lạy mười phương chư Phật, chư Phật mười phương trời.
Chúng con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, Táo Quân, Long Mạch, chư vị tôn thần.
Chúng con xin kính lạy Hoàng thiên Hậu thổ cùng các chư vị Tôn thần.
Chúng con kính lạy Ngài Đương niên hành khiển, kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, kính lạy các ngài Thổ địa, Long mạch Tôn thần, Táo quân.
Chúng con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, các nội ngoại tiên linh.
Hôm nay là ngày mùng 3 tháng giêng năm 2021.
Chúng con là:.. (tên gia chủ) tuổi (nêu tuổi).
Hiện cư ngụ tại… (nơi ở).
Thành tâm sửa biện phẩm vật hương hoa, phù tửu lễ nghi và cung bày trước án để thực hiện cúng ông bà. Kính cẩn thưa trình: tiệc xuân nay đã mãn, nguyên đán nay đã qua, nay xin thiêu hóa kim ngân, làm lễ tạ Tôn thần, đưa tiễn âm linh trở về với âm cảnh. Kính xin lưu ân, lưu phúc, phù hộ độ trì dương cơ âm trạch, mọi chỗ đều tốt lành, con cháu bách sự như ý, vạn sự bình an, gia đạo hưng thịnh, tài lộc song toàn. Lòng thành kính cẩn, lễ bạc xin tiến dâng, lượng cả xin xét soi, cúi xin chứng giám. Nam mô A-di-đà Phật (khấn 3 lần, đọc nhỏ).