Ngày rằm, mồng một, giỗ chạp lễ tết… bàn thờ thơm nức hương trầm và hương hoa, tạo nên không gian linh thiêng rất riêng biệt
Theo nhiều nhà tâm linh, ngày nay bên cạnh nén hương, chén nước, mâm cơm… bàn thờ của các gia đình Việt Nam luôn có bình hoa đẹp thay cho các đĩa hoa xưa.
Trong đạo Phật, hoa dâng cúng đẹp tượng trưng cho sự thanh khiết, thơm tho, có ý nghĩa dâng điều thiện lành, tốt đẹp, bày tỏ lòng thành kính, biết ơn cúng chư phật và gia tiên, dù giá trị vật chất không nhiều.
Với người Việt, trong thờ cúng tổ tiên, lễ chạp, các ngày sóc, vọng (ngày Rằm, mùng Một) và thờ phụng tâm linh… việc dâng hoa cúng lên bàn thờ gia tiên 1 cách thanh khiết, thể hiện tâm thành rất quan trọng (hương, hoa, trà, quả).
Dâng hoa cúng có ý nghĩa dâng những điều thiện lành, tốt đẹp đã làm được trong cuộc sống, như là những đóa hoa tươi thắm, thơm tho dâng cúng chư Phật, thánh, gia tiên, là hành động thành kính, bày tỏ tâm biết ơn dù giá trị vật chất không nhiều.
Dâng hoa cúng có ý nghĩa dâng những điều thiện lành, tốt đẹp đã làm được trong cuộc sống
Đối với các phật tử, hoa là nhân, sau đó là kết quả. Cúng hoa là thể hiện cho việc tu nhân. Nếu cúng hoa đẹp sẽ hái được quả ngon, mỗi khi thấy hoa là nhớ đến việc tu nhân thiện để tương lai mới nhận được quả báo thiện.
Xưa đĩa hoa cúng có nhiều bông hoa các loại (bông huệ trắng muốt thơm ngát, bông ngọc lan thơm nồng, nhánh hoàng lan thơm mềm mại, nhánh hoa sói, bông hoa cúc, đóa thược dược)… tùy theo mùa.
Hoa rất thơm, cúng xong các mẹ thường để khô, đến lần cúng sau mới thay hoa mới. Hoa dâng cúng nên chọn hoa thơm, tên đẹp, tính chất hoa đẹp.
Hoa bây giờ có hàng trăm loại, tùy mùa mà dâng hoa cúng khác nhau, nhưng cơ bản vẫn là cúc, hồng, sen, huệ… Nhiều loài hoa, nhưng chỉ có một số loại dùng để thờ cúng như hoa hồng, hoa huệ dùng để dâng cúng, còn hoa nhài chỉ để chơi và tẩm ướp trà…
Do đó, cần biết để chọn hoa cúng phù hợp mới trang nghiêm, thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với ông bà tổ tiên.
Hoa cúng lễ Phật ngoài mẫu đơn nên chọn hoa có màu vàng và đỏ
Hoa cúng lễ Phật ngoài mẫu đơn nên chọn hoa có màu vàng và đỏ – là những màu tượng trưng cho nhà Phật như cúc vàng, hồng đỏ (hồng không chọn hồng phơn phớt hoặc màu khác).
Hoa cúc, hoa hồng không nên chọn những hoa nở to, nên lựa kỹ từng bông. Hoa thờ gia tiên ngày Tết nên cho vào nước vài viên thuốc B1 để có dinh dưỡng nuôi hoa tươi lâu.
Hoa huệ có nhiều loại, nhiều màu, nhưng để cúng thì nên mua huệ ta, trưng được lâu và chỉ nên cúng một màu để tạo sự trang nghiêm cho bàn thờ gia tiên.
Nếu trưng mai, đào trên bàn thờ, nên chọn cành nhiều nụ to, cánh hoa mịn, điểm lá non và nên mua trước Tết khoảng 3-5 ngày thì hoa mới nở rộ đúng dịp Tết.
Tục dâng hoa xưa:
Xưa, các loại hoa được chọn để dâng cúng thường là loại có hương thơm ngào ngạt như huệ, ngọc lan, hoàng lan, thược dược, cúc, hoa trang..
Xưa, các loại hoa được chọn để dâng cúng thường là loại có hương thơm ngào ngạt như huệ, ngọc lan, hoàng lan, thược dược, cúc, hoa trang…
Để tỏ lòng tôn kính, các cụ sẽ bọc chúng trong một chiếc lá sạch có thể là lá dong, lá bàng non hay lá riềng và đặt vào một chiếc đĩa nhỏ, vốn dành riêng cho việc thờ phượng trước khi dâng lên bàn thờ.
Không chỉ riêng những ngày đặc biệt trong năm mà trong các ngày giỗ của mỗi gia đình, hoa cúng là một phần không thiếu của phong tục thờ cúng thiêng liêng.
Cách dâng hoa ngày nay:
Ngày nay, theo những thay đổi của xã hội và các nghi thức thờ cúng, những đĩa hoa dâng bàn thờ đã không còn. Thay vào đó là các bình hoa đủ loại, đủ sắc. Và mỗi một loại đều có những ý nghĩa nhất định.
Dâng hoa theo ý nguyện
Nếu như trước đây hoa dâng kính trên ban thờ nói chung và ban thờ tổ tiên nói riêng đều phải đảm bảo các tiêu chí về hương và sự biểu trưng cho hình tượng thanh thoát thì ngày nay nhiều gia đình nương theo ý nguyện và sở thích của người đi trước để chọn loại hoa dâng kính phù hợp.
Nếu sinh thời, ông cha thích loại hoa nào thì đó sẽ loại hoa được chọn để làm hoa dâng ban thờ trong những ngày đặc biệt như giỗ chạp, lễ Tết.
Nếu sinh thời, ông cha thích loại hoa nào thì đó sẽ loại hoa được chọn để làm hoa dâng ban thờ trong những ngày đặc biệt như giỗ chạp, lễ Tết.
Dâng hoa theo ý nghĩa
Sen hoặc địa lan thích hợp để dâng bàn thờ Phật
Riêng với ban thờ Phật, hoa chọn dâng phải có ý nghĩa nhất định về sự thoát tục, thanh khiết và cao đẹp như mẫu đơn, hoa sen, hồng thắm, cúc đại đóa… Ngoài ra, về màu sắc, mọi người cũng thường chọn đúng màu vàng hoặc đỏ.
Dâng hoa theo mùa
Hoa nở theo mùa. Vì thế, khi chọn hoa dâng kính, mọi người cũng phải tùy thuộc vào điều kiện tự nhiên này. Nếu là tháng 7, hoa dâng kính thường là hoa huệ, hoa hồng, hoa địa lan…
Nhưng nếu đó là ngày đầu năm mới, mọi người sẽ thường chọn hoa cúc, hoa cát tường hoặc hoa lay ơn… Ngoài ra, tùy theo điều kiện thời tiết của mỗi một vùng miền mà hoa được chọn dâng ban thờ sẽ có những khác biệt đáng kể.
Hoa nở theo mùa. Vì thế, khi chọn hoa dâng kính, mọi người cũng phải tùy thuộc vào điều kiện tự nhiên này. Nếu là tháng 7, hoa dâng kính thường là hoa huệ, hoa hồng, hoa địa lan…
2. Những loại hoa không nên dâng cúng trên ban thờ ngày Tết
Khi dâng hoa lên bàn thờ cũng cần hiểu ý nghĩa, chọn cho đúng loại để ban thờ được trang trọng.
Với hoa ly rực rỡ, thơm ngát không nên dâng lễ Phật nhưng có thể dâng gia tiên và nơi thờ thánh (nhất là nơi thờ thánh Mẫu). Một số người kiêng dùng hoa ly (vì sợ ly tán, chia ly) ở ban thờ gia tiên.
Hoa phong lan đẹp, bền được nhiều người mua cắm ban thờ dịp Tết, nhưng dâng Phật không nên dùng phong lan, vì có nhiều màu rực rỡ, chữ “phong” gần nghĩa với chữ phong tình, phóng túng.
Hoa phong lan đẹp, bền được nhiều người mua cắm ban thờ dịp Tết, nhưng dâng Phật không nên dùng phong lan
Hoa địa lan thơm, không rực rỡ (chỉ có màu xanh, vàng), lại trồng ở đất (khác phong lan) nên không có tính chất khác. Dâng Phật, thánh, gia tiên đều được.
Hoa lan móng rồng (phía Nam gọi là lan cua) tuy thơm nhưng không dùng để thờ cúng bởi cánh hoa giống móng rồng và tên gọi cũng không đẹp.
Hoa đại (sứ, chămpa) thơm, màu đẹp, nhưng không dùng cúng trên bàn thờ vì giống bộ phận sinh dục nữ, còn theo tích Lào thì là chuyện tình yêu trai gái nên cũng không dùng.
Ngoài ra, có những loại hoa không được đem vào cả lễ Phật, thánh và gia tiên, ví dụ, hoa nhài tuy là biểu tượng trong sạch, tinh khiết nhưng trong dân gian là loại hoa không đứng đắn, hay gặp nghịch cảnh (hoa nhài cắm bãi cứt trâu).
Hoa cúc áo (hoa cứt lợn), tuy bông hoa xinh xắn, màu đẹp, chữa bệnh rất tốt, nhưng chỉ cắm chơi được chứ không thể đặt lên ban thờ nơi có thần linh và gia tiên bởi cái tên của nó không đẹp.
Hoa râm bụt có màu đỏ, bông cũng đẹp nhưng không dùng thờ cúng vì có chữ “râm” đằng trước. Hoa phù dung tuy tên đẹp nhưng mau tàn, có tích không hay nên cũng không được dùng.
3. Ý nghĩa của các loại hoa dâng ban thờ ngày Tết
Có hàng trăm loài hoa cắm bình dâng cúng vừa đẹp, vừa thơm. Nhưng không phải hoa nào cũng có thể cúng lễ, mà cần chọn hoa cúng phù hợp để việc cúng lễ thêm phần trang nghiêm, thành kính.
Tùy mùa mà chọn hoa bày ban thờ, nhưng xưa nay dân gian hay chọn một số loại hoa tên đẹp, thơm dâng cúng. Cơ bản là hoa cúc, hồng, sen, huệ…
Chọn hoa cúng trên ban thờ như thế nào?
Theo phong thủy ban thờ thì hoa nào dâng cúng trên bàn thờ cũng cần hiểu ý nghĩa, tùy vùng miền mà linh hoạt dùng hoa, không nên cố chấp quá và càng không nên thoải mái quá bởi có nơi hiếm hoa người dân cắt cây chuối non cắm hoa lục bình để cúng.
Hoa cúng không nên kết hợp quá nhiều loại vì sẽ giảm mất sự thanh tao và mất thẩm mỹ. Nên chọn hoa thơm, tên đẹp, tính chất hoa đẹp, và chỉ nên cúng một màu để tạo sự trang nghiêm.
Nhiều nhà có bàn thờ Phật riêng, hoa cúng Phật nên chọn hoa có màu vàng và đỏ như mẫu đơn, cúc vàng, hồng đỏ… là những màu tượng trưng cho nhà Phật để ban thờ được trang trọng (người kỹ tính còn không chọn hoa màu hồng phơn phớt, hoặc màu khác).
Chọn những bông hoa nở to, lựa kỹ tránh những bông bị sâu đục lỗ giữa bông, hoặc úa lá.
Bàn thờ gia tiên chọn dâng hoa cúng như bàn thờ Phật, nhưng có thể chọn thêm hoa màu sắc khác.
Lưu ý:
– Hoa huệ nên mua huệ ta, trưng được lâu.
– Hoa cúc vạn thọ tên hay, màu vàng tươi tắn, biểu trưng cho sự may mắn, thịnh vượng (miền Trung dùng nhiều).
– Hoa cúc vàng đại đóa: tượng trưng cho sự thanh cao, sang trọng và phú quý
– Hoa địa lan thơm, màu xanh, vàng (khác phong lan).
– Hoa đào: xua trừ sự dữ và cầu an lành
4. Những lưu ý khi dâng hoa trên ban thờ
– Linh hoạt: Không nên quá cứng nhắc trong việc chọn hoa bởi nó còn tùy thuộc vào điều kiện khí hậu của từng vùng miền. Điều quan trọng hơn hết vẫn là lòng thành của mỗi người. Ngoài ra, nếu không chọn được hoa có màu vàng rực hay đỏ thắm, có thể dùng chọn những loại hoa khác có sắc độ nhạt hơn.
– Tiết chế: Trong một bình hoa, không nên cắm quá nhiều loại hoa với nhiều màu sắc khác nhau vì nó làm mất đi sự trang trọng và ý nghĩa của hoa.
– Cân đối: Theo tín ngưỡng dân gian, sự cân đối là điều vô cùng quan trọng. Chính vì vậy, ban thờ trang trọng luôn phải đạt được điều này ngay cả với cách trưng hoa.